Wat kenmerkte jouw eigen tienertijd?Met deze vraag opende Renate van Stichting Chris en Voorkom de ouderavond van een basisschool in Nijkerkerveen. “Veel buitenspelen, ontdekken, experimenteren, veel persoonlijke sociale contacten en veel ondernemen”, waren de antwoorden van ouders. Je sprak met elkaar af door bij elkaar langs te gaan, gewoon aan te bellen.De tienertijd van onze kinderen wordt gedomineerd door andere dingen: “meedoen met alle hypes” werd genoemd, maar ook “ergens bij willen horen (en veel onzekerheid als dat niet lukt)” en “onbegrensd online (kunnen) zijn, alles kan en is binnen handbereik”. Dat laatste is een uitdagende ontwikkeling waar we als ouders mee moeten leren omgaan. In de klas is het effect van online zijn goed merkbaar, kinderen die ’s ochtends al een tijdlang op een scherm hebben gezeten, komen de klas in met een ‘vol hoofd’. Of kinderen maken ruzie in een Whatsapp-groep of game, wat daarna doorgaat in de klas. Een leraar weet dan niet goed wat er zich online heeft afgespeeld, maar moet er toch op anticiperen.

Soms voelt het alsof ik de hele dag vecht om 'de wereld' buiten de deur te houden. Herken je dat? Ik heb het over ouderschap. Mijn kinderen zijn 8 en 12 jaar oud en kijken het liefst de hele dag naar een scherm. Schermen zijn niet per se slecht of 'van de wereld' — technologie is een goede ontwikkeling, het maakt ons leven in veel opzichten makkelijker en we kunnen veel meer en krijgen meer gedaan in korte tijd. Tegelijk zijn wij de eerste generatie ouders die onze kinderen moeten leren wat een gezonde balans is voor beeldschermen.

“Natuur is niet gebaat bij boerenhaat”, stond er te lezen op één van de tractors bij het “grootste boerenprotest ooit in Nederland”, afgelopen woensdag 22 juni in Stroe. Met de zorgen en onzekerheid waar boeren mee te maken hebben, de harde eis van het kabinet om tot 50 procent stikstofreductie in 2030 te behalen, rijst de vraag: Is er nog toekomst voor de boer?

Ons nieuwste boek is er! Een boek dat wij in opdracht van een filantroop mochten uitbrengen. Filantroop, dat is gewoon een ander woord voor wereldverbeteraar. Er zijn veel mensen die van de wereld een mooiere plek willen maken. Maar dit nieuwe boek (het heet Rijke Grond) is in eerste instantie niet geschreven voor al die mensen, maar vooral voor wereldverbeteraars met groene vingers. Voor mensen die op een andere manier werk hebben of zich bezig houden met de grond onder onze voeten.Omdat wij de redactie op al onze boeken zelf doen, lazen wij ook dit boek van a tot z door. Het vertalen was gelukkig uitbesteed, want Rijke Grond barst van de biologie. Ik wist niet eens dat mycorrhizaschimmels bestonden, laat staan hoe je dat spelt. Maar ondanks dat, en het feit dat wij niet meer grond bezitten dan een gemiddelde dertiger in een doodgewone rijtjeshuizenbuurt, ging er een wereld voor ons open.Onze levens zijn afhankelijk van de grond.Om je een idee te geven…

De camper maakt een gek geluid. De motor staat uit, maar ergens blijft er een ventilator heel hard loeien. Eigenlijk weet ik direct dat dit niet goed klinkt, maar het is een warme dag, we zijn ergens in Italië, hij zal zo wel stoppen. Niet dus. Na 20 minuten begin ik tevergeefs te Googlen wat je in zo’n situatie moet doen. Ik snap wel dat de accu op deze manier leegloopt, en dat er iets moet gebeuren, maar als het op auto’s aankomt, weet ik verdrietig weinig.Met een bonkend hart trek ik een van de twee polen van de accu los. Je hebt plus en min. Ik geloof dat je een van de twee polen moet kunnen losmaken, maar dat de ander gevaarlijk is. De ventilator stopt en mijn hart tikt nog. Ik denk dat ik de goede gekozen heb. Nu op zoek naar een garage waar ze hopelijk ook een beetje Engels spreken.

Hallo, jij daar achter je scherm. Durf jij helemaal jezelf te zijn? Als jij dit leest en je zit thuis op de bank, dan hoef je je op dit moment waarschijnlijk niet beter voor te doen dan je bent. Misschien — als je straks de deur uitgaat — denk je erover na hoe je eruit ziet of hoe je overkomt op anderen. Dat is normaal en waarschijnlijk ook prettig voor de mensen om je heen. We hebben het hier niet over persoonlijke hygiëne enzo. Maar wel over: durf jij jezelf te zijn? Sommigen van ons willen ons masker liever nooit laten zakken. Als je succesvol bent op je werk of goed bent in iets of iemands respect hebt verdiend, dan laten we mensen liever in de waan dat we daarom iets waard zijn. Dat we belangrijk zijn.

Als je op safari gaat in Afrika, mag je geen haast hebben. Als je namelijk wildlife wilt zien, moet je ongelofelijk langzaam rijden. Als je dertig kilometer per uur rijdt, ga je al veel te hard. Als je toch haast hebt — wat sowieso vreemd is want waarschijnlijk ben je op vakantie — dan levert een ritje Krugerpark je weinig op.Wij waren eens in het Krugerpark, en alleen al wachten voor het hek om vijf uur ’s ochtends doet een beroep op je geduld. En we reden er uiteindelijk meer dan 12 uur rond, wat we best een prestatie van onszelf vonden met twee kleine kinderen achterin (het was een enorme chaos, dat wel). Ondanks ons geduld en het tergend langzaam rijden, zagen we geen cheetahs, tot grote teleurstelling van Charlie die gek is op katachtigen. Dat we de big five en nog tientallen andere dierensoorten hadden gezien, was niet genoeg troost. Toen hadden wij ineens wel haast om een terrasje te vinden om een koud biertje te drinken.Haast heeft veel te maken met perspectief. Hoe we onze dag ervaren, heeft te maken met hoeveel we gedaan willen krijgen, maar ook hoe we het concept tijd benaderen. Als je met een huilende baby in het vliegtuig of in de auto zit, beïnvloedt dit je gevoel van urgentie, je hebt meer haast om op bestemming aan te komen. Niet dat dat werkt in een vliegtuig, want die gaat echt niet sneller vliegen door een huilende baby. Waar je wel invloed op hebt, is hoe jij naar de situatie kijkt. Je slome computer die opstart, kun je als verloren tijd zien, of je kunt het gebruiken om te bedenken waarvoor je dankbaar bent in je leven. Het wordt dan dankbaarheidsmeditatie in plaats van irritatie. Wachten op de bus, kan bus-wacht-meditatie worden. Met opzet de sloomste rij kiezen in de supermarkt, is wachtrij-meditatie. Ineens heeft deze verloren tijd een hoger doel en maakt dit jou een beter mens.Just saying: It’s all about perspective. Dankbaarheid is best een goed medicijn tegen haast. Als je je ‘s ochtends in alle haast in de auto hebt gehesen en je al toeterend door het drukke verkeer probeert te komen, dicht op je voorganger met een hoog frustratielevel, dan is het wellicht een goed idee om je op dankbaarheid te focussen. Het is best fijn dat ik een baan heb om naartoe te rijden, en dat ik gezond genoeg ben om dit te doen. En dat ik een auto heb, en niet door de regen hoef te fietsen. En dat ik ondertussen kan meebrullen met de Top 2000. Als je dankbaar bent voor wat je hebt, kun je niet in beslag genomen worden door wat je niet hebt (zoals een snellere automobilist voor je).

Ik wil je voorstellen aan Liza.

Wij hadden nog geen kids toen we in 2011 op het vliegtuig wilden stappen voor een reis naar "nieuw gebied". Het plan was twee weken backpacken door Egypte. De eerste keer dat we naar een islamitisch land zouden reizen, de eerste keer in Afrika, even de winter verwisselen voor de zon. Toen we na enige moeite een vliegtuig richting het land van de farao’s hadden gepakt, brak de lente helaas niet alleen in ons hoofd door, maar ook in heel Arabisch Noord-Afrika. De Arabische Lente betekende opstanden en plunderingen in de stad en na een paar dagen zaten we geëvacueerd en wel weer thuis op de bank, toch blij weer in ons veilige, koude landje te zijn.De Vallei der Koningen hadden we in die paar dagen Egypte gelukkig wel gezien, vanaf onze ezels. Prachtige tempels en graftombes waar farao’s met al hun pracht en praal begraven liggen. Wat een wetenschap, wijsheid en werkmentaliteit hadden die Egyptenaren. Of waren ze gewoon erg goede slavendrijvers? Egyptes enorme bouwwerken doen me denken aan een generatie die eeuwen geleden uit Egypte vluchtte, met de klei en het cement nog tussen hun tenen. God spreekt tot hen vanaf de top van een berg, en zet een visie uit voor “hoe mens te zijn” in Zijn nieuwe wereld. Maar helaas verpesten ze het. Totaal. Ze gehoorzamen Zijn geboden niet, in plaats daarvan vervallen ze in het oude, bekende, destructieve patroon van Adam en Eva — ze zondigen. En dus, in plaats van rechtstreeks van Egypte naar het beloofde land te gaan, dwalen ze rond. In de woestijn. Veertig jaar lang. Totdat ze allemaal dood zijn.Dit is het gevolg als we ons eigen ding doen. Dan dwalen we. In de wildernis. Met een kapotte GPS en verbrand door de zon. Dat is geen leven.Je zou zeggen dat als je terugkomt uit een gevaarlijke situatie, zoals wij destijds uit Egypte, je daar niet snel meer naar terug verlangd. Ik ga de volgende keer liever in een luxe resort zitten, net als de rest van de Nederlanders. Of is dat te generaliserend? Sorry. Ik ben het helemaal eens met deze luxepaarden. Egypte is geen fijn land voor werkpaarden. Ik ga niet meer terug als backpacker. Dat is ons niet goed bevallen. Maar de Israëlieten leken dat probleem wel te hebben, want we lezen in de Bijbel dat Mozes de ex-slaven er aan moest herinneren om niet terug te verlangen naar slavernij. Hoe komt dat?Je verwacht het niet, maar het komt omdat Israël soms last had van geheugenverlies. Wij allemaal. Zonder dat we het door hebben, vergeten we waar we vandaan komen. Daarom krijgen de Israëlieten een gebod: zes dagen werken, één dag vrij. De sabbat is hun geheugensteuntje (Deuteronomium 5v15): Egypte is een plek waar je nooit meer naar terug wilt. In Egypte kun je geen vakantie vieren.Want in Egypte waren de Israëlieten slaven. Slaven hebben geen sabbat. Slaven zijn nog minder dan mens. Ze zijn producten die je kunt kopen en verkopen. Hun waarde is hoeveel ze produceren. Ze werken elke dag, de hele dag, totdat ze erbij neervallen. Rust is geen optie voor een slaaf.

Je hebt boekenwurmen en je hebt boekenhaters. Als je van lezen houdt, is het onbegrijpelijk dat sommige mensen met moeite een half boek per jaar doorworstelen – als het niet minder is. En als je nog geen drie zinnen kunt lezen voordat je je concentratie en interesse verliest, val je van verbazing van je stoel als je op Instagram de goede voornemens van de freak die minimaal 24 boeken per jaar verslindt voorbij ziet komen.Er zijn boeken in overvloed. De boekdrukkunst bestaat dan ook al bijna 600 jaar! Vanaf de 14e eeuw was het hierdoor veel gemakkelijker teksten breed te verspreiden. Maar pas sinds de 18e eeuw lezen we echt van alles (en niet langer alleen de Bijbel, whut! ): we begonnen tijdschriften, boeken en kranten te lezen. Die verandering kwam onder andere door onderwijs (mensen die leerden lezen, wat een voorrecht) en het feit dat er überhaupt boeken waren. Hierdoor kon de ‘gewone’ bevolking zich ineens ontwikkelen! Kun je nagaan wat een verandering dit betekende voor de samenleving, dienstmeisjes en boeren die ineens met hun neus in de boeken zaten …Het mag voor zich spreken dat wij als uitgever van boeken gek zijn op lezen. Maarten Doorman stelt in een column in de Volkskrant van afgelopen 10 september dat “een goed boek doorgaans leuker is dan een film omdat je de beelden zelf vormgeeft.” Eens! Een goed boek is verslavend, je gaat er helemaal in op alsof je een film kijkt. En er zijn talloze andere argumenten waarom lezen goed voor je is, zelfs niet-lezers begrijpen dat. Zo stimuleert lezen je verbeelding, geeft het plezier en ontspanning, helpt het te focussen, geeft het een gevoel van vrijheid, een groter begrip voor andere mensen en ideeën, vergroot het je woordenschat, helpt het ons om te gaan met onze gevoelens en die van anderen (beter dan een film dat doet), laat het je (groter) dromen, helpt het je verleden te begrijpen, geeft het je input voor discussies over de toekomst en andere maatschappelijke vraagstukken. Je kunt stellen, zoals Doorman dan ook doet, dat “onze democratie tot stand is gekomen door lezen en schrijven en we nog steeds niet zonder kunnen.”

Superman, een brandweerman, je moeder … wie is jouw held? Is dat iemand met uitzonderlijke capaciteiten, iemand die veel heeft bereikt … maar daar niets voor heeft hoeven doen? Waarschijnlijk niet. Achter grote prestaties gaan vaak enorme inspanningen schuil.‍Er was een tijd dat NASA de slimste studenten van Amerikaanse universiteiten benaderde om bij hen opgeleid te worden als astronaut. Degene met de hoogste cijfers zou de meest succesvolle astronaut worden.Dat klinkt logisch, maar het bleek niet waar te zijn.De meest succesvolle kandidaten zijn niet de mensen met een vlekkeloze voorgeschiedenis. Niet degene die succes op succes behaald. Juist studenten die geleerd hadden fouten te maken en daarna weer overeind wisten te krabbelen, mensen die hard hadden moeten werken om hun diploma of goede cijfers te halen, bleken de meest succesvolle kandidaten.Bereid zijn om te falen en door te gaan zonder je enthousiasme te verliezen, is een kenmerk van een sterk karakter. Het feit dat iemand anders iets beter kan dan jou, betekent niet dat jij het helemaal niet kunt (of uiteindelijk zelfs beter doet met wat oefening). Dit is superbelangrijk om te begrijpen, want soms denken we dat iemands éérste prestaties alles zeggen over zijn of haar talent en toekomst.En ook al begrijpen we dit nog wel voor onszelf, toch kijken we soms ook zo naar onze kinderen.Soms gaan we er als ouders van uit dat goede cijfers en resultaten de beste indicatoren zijn voor wat ons kind kan bereiken in het leven, en zien we succesvolle prestaties als de meest betrouwbare sleutel voor hun toekomstige geluk. En we willen allemaal dat onze kids gelukkig zijn. Dus we pushen hen om vooral hard te leren en goede cijfers te halen, om van hun leven een succesverhaal te maken.Hoewel goede cijfers, of laten we zeggen: intelligentie (en dan bedoelen we de hoogte van je IQ) je inkomen en welvaart redelijk kan voorspellen, zegt je IQ niets over hoe gelukkig of ongelukkig je in het leven zult zijn. Het voorspelt niet hoeveel voldoening je in het leven vindt. Ja, slimme mensen verdienen vaak meer geld, maar zijn uiteindelijk niet méér tevreden dan anderen met hun leven in het algemeen.Intelligentie heeft invloed op je karakter, maar is geen bepalende factor. Safe to say: Je karakter staat dus los van hoe slim je bent.Er is één ding dat wel bepalend is voor je levensgeluk, namelijk bewustzijn. Mensen die bewuster leven, verdienen en sparen meer geld en zijn aanmerkelijk gelukkiger en meer tevreden. Mate van bewustzijn is dus wél een goede indicator voor toekomstig geluk, gezondheid en een langer leven.

Er gaat bij ons bijna geen dag voorbij zonder dat er drie of vier vriendjes of vriendinnetjes aan de deur kloppen (want onze bel doet het niet) om te spelen met Charlie of Lucy. En aangezien we wat meer thuiszitten dit voorjaar en deze zomer, is dit een welkome uitlaatklep voor de kids (en voor de ouders ook zeker geen straf). Toch komen kids na een hele dag buitenspelen soms chagrijnig thuis. Soms omdat vervelend gedrag besmettelijk is. Soms door moeheid. Leonard Sax, huisarts, familiepsycholoog en schrijver van The Collapse of Parenting, stelt echter dat veel gedragsproblemen in feite relatieproblemen zijn. Nu hoef je niet meteen een hulpverlener te bellen omdat jouw kind zich soms misdraagt. Maar sommige ontwikkelingen die we in gezinnen en in de maatschappij zien, zouden je wel wat zorgen mogen baren.

Reizen met je kids op sleeptouw, is dat een idee waar je het benauwd van krijgt, te spannend om zelfs maar te overwegen? Hoewel er geen eenduidig antwoord is, zal er een wereld aan mogelijkheden voor je opengaan als je met je kinderen op ontdekkingstocht en avontuur wilt gaan.‍Reizen vergroot ons denken, ontwikkelt ons culturele inlevingsvermogen en geeft ons beter begrip van de wereld om ons heen. We reizen met onze kinderen omdat we geloven dat deze ervaringen niet alleen bijdragen aan hun sociale ontwikkeling, maar er ook voor zorgen dat zij opgroeien tot betrokken wereldburgers. We reizen ook met onze kinderen omdat het heel erg leuk is! Het is een fantastische ervaring om samen de wereld te ontdekken. We maken dingen mee en praten erover met elkaar, wat onze onderlinge band versterkt en herinneringen voor het leven oplevert.Reizen met kinderen zorgt er ook voor dat je rustiger aan doet en dingen op een andere manier waardeert – de vragen die zij stellen waar je nooit eerder over nagedacht had, de noodzaak om ongeplande plaspauzes te maken waardoor je een nieuwe plek ontdekt, of zien hoe zij met het grootste gemak nieuwe vrienden maken in een park, ook al spreken ze niet dezelfde taal.‍We zien hoe onze kinderen groeien als ze nieuwe avonturen aangaan en de uitdagingen van reizen ervaren, en we groeien zelf ook door ons aan te passen aan deze nieuwe situatie. Maar niemand gaat je vertellen dat reizen met kinderen betoverend, gemakkelijk of ontspannen is. Of je nu overweegt om voor de eerste keer met een baby in het vliegtuig te stappen of om eindelijk die geweldige roadtrip te maken met een paar opstandige tieners, nog net voordat ze het huis uit zijn, elke keer opnieuw is een reis als gezin een uitdaging.

Onze dochter Lucy was anderhalf toen we ruim drie weken door Sri Lanka reisden. Zij heeft in die 24 dagen bijna alleen maar bananen gegeten en weigerde elk ander soort voedsel, behalve dan een paar potjes Olvarit die we mee hadden genomen van thuis. Zelfs de lokale babyvoeding proefde niet als thuis en kwam er niet in.Ik kwam een vader tegen op het strand die worstelde met precies hetzelfde bananenprobleem met zijn vijfjarige dochter. Toch is het—en als je Expeditie Robinson kijkt dan weet je dit—niet onoverkomelijk om drie weken op bananendieet te zijn. Bananen zijn best gezond. En bananen hebben ze in Sri Lanka in overvloed, dus Lucy had de tijd van haar leven. Zoon Charlie gaf de voorkeur aan wat minder gezonde opties: de 3 p’s.Een banaan of een patatje. Met de auto of met de fiets. Een avondje Netflixen of vroeg naar bed. Dat we gezonde keuzes kunnen maken, betekent niet dat we dat automatisch doen. In 2010 leidde Michelle Obama, de vrouw van de voormalige president van Amerika, de campagne Let’s Move! Zij wilde iets doen aan het probleem van overgewicht onder basisschoolkinderen en hen stimuleren om gezonde keuzes te maken. Amerikaanse kids krijgen hun lunch op school en er stond veel ongezonds op het menu. De campagne focuste zich op het aanbieden van gezondere keuzes, naast het bestaande menu. Maar wat blijkt… gek genoeg helpt alleen het aanbieden van gezonde keuzes kinderen niet om ook daadwerkelijk gezonde keuzes te maken.Daar heb je als volwassene gelukkig helemaal geen last meer van.

In diverse opzichten is de basisschoolleeftijd de meest geschikte leeftijd om te reizen met kinderen. Je bent uit de kleine-kind-fase en daarmee uit de luiers, buggy’s en vijftig setjes schone kleding per dag. Je hebt bovendien meer vrijheid doordat je niet meer gebonden bent aan middagslaapjes.Kinderen gaan nu naar school en leren daar ook meer over de wereld om hen heen. Die verbreding van hun horizon op school vertaalt zich vaak in enthousiasme om te leren waar ze zijn en heen gaan. Het is fantastisch als je nu naar plekken reist waarover ze leren op school: de Azteken, het oude Egypte, de Grieken. Zoek boeken met verhalen of informatie die hen interesseert, praat van tevoren over de reis en laat ze hun ervaringen onderweg tekenen, schrijven of fotograferen. Dit zijn kostbare herinneringen voor later.

Ik herinner me dat we terugkwamen van onze eerste reis ooit, toen nog met zijn tweëen. Bijna een half jaar hadden we met alleen een backpack op onze rug rondgelopen in het verre Oosten, een reis door Thailand, Australië en Nieuw-Zeeland. Drie dagen voordat Jolkes zusje zou trouwen, vlogen we terug naar Nederland. De familie vond dat wel een riskante keuze, want stel dat je vertraging opliep of het om andere reden niet haalde. Die zorgen wuifden we weg met de chillness van een backpacker.‍Het bleek op 13 april 2010 dat een vulkaan in IJsland toch letterlijk roet in het eten wilde strooien, doordat die as en andere rotzooi de lucht in bleef blazen, en vluchten geannuleerd of omgeleid werden. Wij kwamen gelukkig op tijd in Nederland aan.‍Vlak vóórdat we aan de terugreis waren begonnen, hoorden we dat de vader van Ellies plotseling maar dringend geopereerd moest worden aan zijn hart. Het eerste moment dat we hem weer zagen, was net na de operatie. Hij lag op een ziekenhuisbed aan allerlei slangen en apparaten. Dit was niet het weerzien zoals we ons hadden voorgesteld, maar het ging goed met hem en de operatie was geslaagd. Hij barstte echter in tranen uit en zei snikkend tegen een verpleegster die naast zijn bed stond: “Dit is mijn dochter, die ik een half jaar lang niet heb gezien.” Ik gaf hem een knuffel. De verpleegster wierp me een verontwaardigde blik toe.“Wat een onsympathiek kind,” dacht ze waarschijnlijk. Ik voelde niet de noodzaak om iets uit te leggen. Niets is wat het lijkt.‍Reizen met kids is ook niet wat het lijkt. De slechtste voorbereiding op een reis met kinderen is om te denken dat je dan ineens wél tijd hebt om te ontspannen. Op reis gaat het op veel momenten juist nog intensiever zijn dan thuis. Je moet achter ze aan rennen op de camping of op het strand, ze constant in de gaten houden. Je moet ze insmeren met zonnebrandcrème. Je moet meer moeite doen ze gezond te laten eten of op onmogelijke plekken luiers verschonen (achterin een jeep op safari, op een speedboot midden op de wilde zee, op de rug van een kameel in de Sahara.) Om nog niet te beginnen over het in slaap krijgen van je kind in een vreemde kamer of een vreemd bed. Maar in feite ben je thuis net zo goed druk met de kids.

Ik denk niet dat mijn leven verfilmd gaat worden. Die verwachting zullen de meeste mensen niet hebben. Maar als mijn leven niet interessant genoeg is om er een film van te maken, haal ik dan wel uit het leven wat er in zit?Donald Miller vertelt in het boek A Million Miles in a Thousand Years zijn verhaal over de impact die twee filmmakers op zijn leven hebben gehad. Zij hebben contact met Donald opgenomen om zijn vorige bestseller, een autobiografie, te verfilmen. Door intensief met de ervaren filmmakers samen te werken aan het script, ontdekt Donald de principes en voorwaarden voor een goed verhaal.Hij begint zich af te vragen of het leven niet meer op een goed verhaal zou kunnen lijken. Of we een verhaal voor ons leven kunnen uitdenken om dat doelbewust uit te leven. “Niemand gaat naar een film over een man die jaren hard werkt om uiteindelijk die ene Volvo te kunnen kopen. Toch richten wij ons leven vaak wel zo in, en verwachten we vervolgens dat ons leven veelbetekenend en zinvol gaat zijn. Maar als wat wij met ons leven doen een verhaal niet zinvol maakt, zal het ook ons leven niet zinvol maken.”Als we het nieuws kijken, treuren we over de drama‘s die pandemieën en oorlogen veroorzaken, maar als we naar de film gaan, willen we er juist meer van. Ergens realiseren we ons dat goede verhalen draaien om conflict tussen goed en kwaad, maar weigeren we de potentiële grootsheid van het verhaal waar we zelf inzitten te omarmen. We denken eerder dat God onrechtvaardig is, dan een meesterlijke verhalenverteller.

Als je met 25 dollar begint, maar droomt van 25.000 dollar om een school te kunnen bouwen in een ontwikkelingsland, waar begin je dan? Adam Braun was vierentwintig jaar toen hij met 25 dollar een bank binnenliep, om daarmee een rekening te openen en zijn droom te starten.‍"Wat mij het meest beangstigde, was dat ik geen succesvolle ondernemer was, ik had geen bedrijven opgebouwd en verkocht. Ik had geen lange carrière om te bewijzen dat ik zou slagen. Ik had ook geen miljoenen achter de hand, geen financieel vangnet."

Gingen we met z’n tweeën nog gerust zonder plan en zonder hotelreserveringen op stap, met twee jonge kinderen is een beetje planning geen overbodige luxe.Toen wij net getrouwd waren, besloten we dat het een goed moment was langere tijd op reis te gaan. Onze allereerste, buiten-Europese bestemming was een toegankelijk backpackers-land: Thailand. We hadden ons redelijk voorbereid met behulp van een Lonely Planet en het eerste hostel alvast geboekt, toch wel relaxed als je aankomt na zo’n lange reis en ook al moet dealen met een cultuurshock van hier tot Bangkok. Maar voor de rest was onze agenda leeg, en lag de wereld aan onze voeten.Toen we na een maand doorreisden naar Australië bleek dit zorgeloze bestaan voor de douane toch een issue, met oud en nieuw naar Sydney willen zonder hotel- of camperboeking en bovendien ‘vergeten’ je visum aan te vragen (moet dat dan?) blijkt best een duur grapje te zijn, (we eindigden in een luxe hotel dat ruim 200 euro per nacht kostte, maar gelukkig mochten we gewoon mee op onze vlucht.)

Als ik ‘s ochtends wakker werd, was het eerste dat ik deed pillen slikken, en een joint roken om mijn dag te beginnen. Eerst was het onschuldig. Maar toen ik niet meer zonder kon, werd het beangstigend. Op gegeven moment zei ik tegen mezelf: “Mijn God, als U echt bent, help me te stoppen met deze pillen enzo, en als U dat doet, doe ik de rest van het werk.” En toen deed ik dat en ging het wat beter... maar ik deed nooit het échte werk. Ik stopte met pillen, maar ik ben nooit tot de bodem van alles gegaan. Dus toen draaide ik rond in een vicieuze cirkel, wat de meeste mensen doen.Volgens wetenschappelijke studies heeft 10-15% van de Nederlandse bevolking een slechte geestelijke gezondheid. En wat niet bevorderlijk is, is dat kinderen onder de 18 jaar gemiddeld pas na meer dan tien jaar vanaf hun eerste symptomen, gediagnostiseerd worden. Geestelijke gezondheidsproblemen kunnen onder meer zijn: angst, depressiviteit, ADHD, PTSS, manische depressies en verslavingen.

Heb je daar weleens over nagedacht? Ik bedoel daarmee dat de fabrikant snelheidsbegrenzers heeft geïnstalleerd, die de maximale snelheid van de voertuigen limiteert. Van golfkarretjes tot Formule 1-auto’s, de fabrikanten hebben genoeg ervaring met onze liefde voor adrenaline — en rechtszaken — om zich te realiseren dat ze de gastoevoer moeten beperken, net als het leuk begint te worden.Zo is het ook met onszelf. We kunnen te snel gaan in het leven. We kunnen teveel hooi op onze vork nemen, teveel verantwoordelijkheden, teveel relaties, teveel activiteiten en zelfs teveel in de kerk. We kunnen zo hard groeien dat we ons eigen vermogen overtreffen. En vroeg of laat rijd je je auto ergens tegenaan, en kwets je hier en daar nog wat mensen tijdens je val.

Misschien moet je hierom lachen. Maar niets blijkt minder waar. We leven in een maatschappij waarin één op de drie huwelijken strandt. Kinderen groeien op met de droom om te trouwen. Kleine jongens willen met hun moeder trouwen. Kleine meisjes trekken jurken aan en spelen “bruiloftje”.Jij bent niet anders. Tegelijkertijd is daar die donkere wolk van achterdocht. Zal jij precies dezelfde fout maken als je ouders? Eindig jij net als de rest? Zal jouw droom veranderen in een nachtmerrie?Liefde is de bron van onze hoogste hoogtepunten en diepste dieptepunten. Liefde is vreugde en blijdschap en geloof en genezing. Maar wanneer liefde faalt, is het een mes in je rug.